पारि त्यो डाँडामा
घाम लाग्यो घमाइलो
लाग्यो मलाई रमाइलो
तिमी र म घुम्न जाऊँ न...
निजी तथा सार्वजनिक ठाउँमा 'रेशम फिलिली'को यो गीत निकै घन्किन्छ। अचेल सोसल मिडियातिर यसलाई भाइरल गीत भनिन्छ । यो भाइरल फैलाउने मुख्य संवाहक हुन्, कालीप्रसाद बास्कोटा। के बाला, के ठूलाठाला सबैलाई लठ्याउने यो गीत उनले मानसराजसँगको सहलेखनमा तयार पारेका हुन्। गीतमा संगीत र स्वर कालीकै छ । ‘रेशम फिलिली'मा दुईवटा गीत गाउनुअघि उनको परिचय संगीतकार र गीतकारमा सीमित थियो।
कालीले ‘चाहना सकियो, बहाना सकियो’ गीतका संगीतकार÷गीतकारका रूपमा संगीत क्षेत्रमा औपचारिक इन्ट्री मारेका हुन्। सन् २००८ मा निस्किएको यही गीतले आफूसँगै गायिकालाई पनि स्थापित गराइदियो। यो गीत उनले शशि रावलको 'इन्ट्रान्स' एल्बमका लागि बनाएका थिए।
त्यसको केही समयपछिको 'लैजा रे' गीतले उनको करिअरलाई नयाँ उचाइ दियो। गायक हेमन्त रानालाई पनि यही एउटा गीतले सेलिब्रेटी बनायो। जीवनकै पहिलो गीत कालीको संगीतमा गाउने सीमा संग्रौला, पुष्पा गुरुङलगायत धेरै कलाकार भाग्यशाली साबित भएका छन्।
जालमा', 'पारि त्यो डाँडाँमा'की गायिका सोमिया बराइलीले यसअघि ‘के यो माया हो' फिल्मका लागि गीत गाइसकेकी भए पनि ‘जालमा’बाट पत्याउनै गाह्रो चर्चा बटुलिन्।कालीसँग यसरी एकपछि अर्को लोकप्रिय गीत सिर्जना गर्ने कुनै गुह्य सूत्र छ कि? उनी भन्छन्, 'हरेक गीतमा काम गर्दा म आफ्नो सन्तुष्टिलाई केन्द्रमा राख्छु। आफूलाई गीत राम्रो बन्यो भन्ने लागेपछि संगीत क्षेत्रबाहिरका मेरा केही मिल्ने साथीलाई सुन्न दिन्छु।'
उनी साथीबाट आएका प्रतिक्रियाअनुरूप गीत हेरफेर पनि गर्छन् । तर संयोग, 'रेशम फिलिली'का गीतचाहिँ सबै साथीले पहिलोपटकमै मन पराइदिए । उनी शब्दको प्रयोगमा निकै सचेत छन्। शब्द चयन सही भएमा गीत प्रभावकारी हुने तर शब्द थुपार्नु' र गीत लेख्नुमा भिन्नता रहेको उनको धारणा छ।
भन्छन्, 'म अनुभूत गरेको वा भोगेको कुरालाई शब्दमा उतार्ने प्रयास गर्छु।' कहिलेकाहीँ उनलाई एउटै शब्दले दुईतीन दिनसम्म सताउँछ रे ! शब्द चयनप्रतिको संवेदनशीलताकै कारण उनले 'लैजा रे'देखि ‘रेशम फिरिरी' ? जस्ता गीतहरू रच्न सकेका हुन्।
सहर वा परदेशको रमझममा रम्न नसकेर आफ्नो अस्तित्वको खोजीमा छटपटिरहेको मान्छेको भाव अभिव्यक्त गर्ने ‘लैजा रे' दार्शनिक शैलीको गीत हो भने 'रेशम फिरिरी' व्यक्तिको दुविधाग्रस्त मनोदशाको चित्रण गर्न ढिकी, जाँतोजस्ता ठेट नेपाली शब्दको विम्बात्मक प्रयोग भएको गीत हो।
फिल्मको पूरै थिम बोकेकोले 'रेशम फिरिरी'लाई उनी विशेष बनाउन चाहन्थे। 'पारि त्यो डाँडाँमा'भन्दा उनी आफैलाई मन पर्ने गीत पनि 'रेशम फिरिरी' हो । बागबजारमा काम गर्ने छुट्टै थलो छ उनको, जहाँ उनी गीतका प्रारम्भिक सबै काम गर्छन्। उनका सबै गीत बागबजारकै कोठामा जन्मिएका हुन्।
उनलाई शब्द रचेर त्यसमा धुन भर्न मजा लाग्दैन। उनी आफैले रचेका जम्मै गीतमा पहिला धुन अनिमात्र शब्द कोरिएका हुन्। तर अरूका शब्दमा संगीत भर्ने काम गर्दा यही सूत्र वा नियममा मात्र काम गर्न सम्भव छैन।
कीर्तिपुरमा जन्मेहुर्केका काली बच्चामा लजालु स्वभावका थिए। उनले स्कुलका गतिविधिमा कहिल्यै भाग लिएनन्। संगीतमा रुचि भए पनि आफ्नो प्रतिभा देखाउनभन्दा लुकाउनमै रमाए। तर उनको संगीतप्रतिको लगाव बुझेरै बाबुले एसएलसीलगत्तै औपचारिक संगीत कक्षा सुरु गराइदिए।
हुन त रेडियो नेपाल सुनेर घन्टौं बिताउने उनले नारायणगोपाल, गोपाल योञ्जन, अरुण थापा आदि कलाकारलाई मनमनै गुरु थापिसकेका थिए। शास्त्रीय संगीतको चारवर्षे आधारभूत अध्ययन गरे पनि उनलाई संगीतको संसारमा आउन समय लाग्यो।
मेकानिकल इन्जिनियरिङमा डिप्लोमा सकेपछि पढाइअनुसारकै जागिर खाए। जागिरे जीवनकै क्रममा व्यावसायिक संगीत यात्रामा लहसिए। घाटा लागेन। एकपछि अर्को सफलता मिलिरह्यो। संगीत उनको प्यासन थियो।
जागिरे जीवन आज छोडूँ भोलि कि भोलि छोडूँको दुविधामा पन्ध्र वर्ष बित्यो। उनी लामो समयदेखि जागिर छोड्ने मौका कुरिरहेका थिए । ‘रेशम फिलिली’को सफलताले उनलाई त्यो 'राइट टाइम' आएको संकेत दियो। भर्खरै जागिर छोडेर पूर्णकालीन संगीतकर्मी बनेका छन् उनी।
मात्र आठ वर्षको समयमा करिब ४० वटा गीतमा काम गरेका कालीको सफलताको ग्राफ भर्टिकल छ। आधा गीत त फिल्मकै छन् । फिल्ममा उनको आगमन रोचक छ। निर्देशक गणेशदेव पाण्डेसँग उनको चिनाजानी अनलाइनमार्फत भएको थियो। पाण्डे मुम्बईमा थिए।
त्यही“बाट उनले कालीलाई संगीत भर्दिनका लागि मालतीको भट्टीको स्क्रिप्ट पठाए। निर्देशक पाण्डे आउनुअघि नै कालीले गीत तयार पारिसकेका थिए । पछि पाण्डेकै अर्को फिल्म 'मञ्जरी'मा कालीको संगीत निकै चल्यो। 'मञ्जरी'का गीतको मात्र नभई पूरै फिल्मको पाश्र्व संगीत उनकै हो।
ननफिल्मी गीत 'कम्फर्ट जोन'मा बसेर बनाइने तर फिल्मी गीत कथाको विषयवस्तुमा आधारित भएर बनाइने भएकाले उनलाई फिल्ममा काम गर्नु चुनौतीपूर्ण लाग्छ। ‘तर काम गर्दा चुनौती नै नभए त के मजा !' उनी भन्छन्। आर्थिक हिसाबले चाहिँ कलाकारका लागि फिल्मको काम 'सेक्युर्ड जोन' बनेको उनको अनुभव छ।
मात्र आठ वर्षको समयमा करिब ४० वटा गीतमा काम गरेका कालीको सफलताको ग्राफ भर्टिकल छ । आधा गीत त फिल्मकै छन् । फिल्ममा उनको आगमन रोचक छ।
रेशम फिलिलीको सफलताले तपाईं फुर्किनुभएको छ रे हो ? छड्के हाँसो हाँस्दै बोले, ‘उत्साहित भएको छु, फुर्किएको हैन।' केही बेर गमेपछि अर्को पाटो खोले 'मैले रेशम फिलिलीमा नगाएको भए कमै श्रोता दर्शकले चिन्थे।
हाम्रो चलन नै खराब, जसको संगीत र शब्दका बलमा गायक हिट हुन्छन् तिनलाई क्रेडिटसमेत दिँदैनन्।' पाइरेसीको मारमा संगीत क्षेत्र नै डामाडोल छ । गीत बिक्ने अवस्था छैन र मिडियामा बजेको रोयल्टी आउँदैन। यस्तो अवस्थामा संगीतकार र गीतकारले पाउनुपर्ने क्रेडिट पनि पाउँदैनन्।
हो पनि, संगीतकार र गीतकारमात्र भएर उनले जीवनभर काम गरेको भए पनि त्यसकै आधारमा उनलाई देशीविदेशी कन्सर्टको निम्तो आउने थिएन । तर, अहिले गायकको अवतारमा समेत जमेपछि अनगिन्ती निम्तो आएको छ । यसैको सिलसिलामा उनी चाँडै हङकङ, अस्ट्रेलिया जाँदैछन् । तैपनि, यस्ता स्टेज कार्यक्रमकै लागि मात्र लक्षित गरी गीत बनाउने प्रवृत्ति उनलाई ठीक लाग्दैन । उनको कुुरा सुुन्दै गर्दा लाग्छ, उनी संगीत क्षेत्रको लामो यात्रामा निस्किएका बटुवा हुन्।
काली नयाँ र पुराना दुवै पुस्ताबीचको सेतु बन्न चाहन्छन् । धेरै नयाँ प्रतिभासँग काम गरे पनि उनीभन्दा अघि नै स्थापित वा पुुराना फत्तेमान, रामकृष्ण ढकाल, राजेशपायल राई, निमा रुम्बाजस्ता ख्यातिप्राप्त कलाकारसँग उनको नाम जोडिइसकेको छ। तर सबैभन्दा आनन्दचाहिँ गायक सनुप पौडेलसँग काम गर्दा आउँछ किनकि सनुप गीतलाई आफ्नै शैलीमा ढालेर सोचेभन्दा राम्रो बनाइदिन्छन्।
'तिम्रो देशैमा', 'केही पीडा', 'दैव हेजस्ता गीतबाट काली र सनुपको जोडीलाई श्रोताले पनि अनुमोदन गरिसकेका छन्। सनुपलाई उनले एघार वर्षअघि डोरेमी संगीत स्कुलमा भेटेका थिए।
हरेक सालजसो नोमिनेसनमा परे पनि उनको गीतले एकपटक मात्र अन्नपूर्ण एफएमबाट अवार्ड पायो । सायद सानैदेखिको लजालुु स्वभावका कारण अझै मिडिया फ्रेन्ड्ली बन्न सकेनन् कि भन्ने लाग्छ उनलाई।
‘जाल’ गीतको सन्दर्भमा संगीतको भूगोल हुँदैन भन्ने कुरा ठ्याक्कै मिल्छ। युट्युबका भियुअरको संख्या तोख्नु जोखिमपूर्ण काम हो । तर, यो गीतका दर्जनौं कभर र प्यारोडी गीतसमेत जोड्दा एक करोड पटक हेरिसकिएको हिसाब निकाल्न गाह्रो छैन।
भिडियो सार्वजनिक हुनुअघि नै लोकप्रिय भएको यस गीतलाई भारतीय कलाकार गौरभ गोवानकरले समेत गाएका छन् । यो काली र रेशम फिलिली टिमलाई नै विश्वास गर्न हम्मेहम्मे परेको सफलता हो।
काली बजारको भाषामा भन्दा सेलिब्रेटी बनिसकेका छन् । तर उनी आफैंलाई सेलिब्रेटी हैन कलाकारमात्र ठान्छन् । ‘म पहिले जस्तो थिएँ उस्तै छुु । श्रोताको भीडमा आममानिस झैं मिसिएर हिँड्थे, हिँडिरहेकै छु।'
उनी नयाँ पुस्ताप्रति धेरै आशावादी छन्, तर तिनमा भएको समस्याबारे आलोचनात्मक दृष्टिकोण पनि राख्छन्। उनको विचारमा, अहिले धेरैै कलाकार छोटो बाटोबाट सफल बन्न अरूले बनाएको बाटोमा हिँडेका छन्। तिनले आफैं नयाँ गोरेटो बनाउने जोखिम मोल्दैनन्।
त्यसैले धेरै नयाँ संगीतकर्मी बजारमा चलेको गीतजस्तै बनाइदिनु भन्दै उनीकहाँ पनि धाइरहेका छन् । यस्तै मानसिकता र कलाकारको आलस्यताका कारण संगीतमा विविधता र नयाँनयाँ आयाम थपिन सकेको छैन।
अरूको कमजोरी देख्ने कालीका गीतमा कमजोरी देख्नेहरूको पनि कमी छैन। उनको 'मञ्जरी' फिल्मको 'जादु' बोलको गीत त झन् हिन्दी फिल्म 'सोर इन द सिटी'को ‘साइबो’सँग ठ्याक्कै मिलेको भन्दै आलोचित बन्यो।
यसको प्रतिरक्षा उनी कूटनीतिक पारामा गर्छन्, 'म गीत बनाउँदा जे फिल गरिरहेको छु, श्रोताले पनि त्यस्तै फिल गरून् भन्ने लाग्छ। यही क्रममा कहिलेकाहीँ कुनै गीतको मुड वा लय मिल्न जान्छ।' जानेर होस् वा अञ्जानमा कालीका सिर्जना उनकै निम्ति तगारो नबनोस्।
No comments:
Post a Comment