नेपाली सङ्गीत क्षेत्रका धेरै कलाकारहरू गीत गाउँने, सङ्गीत भर्ने र गीत लेख्ने काम फत्ते गरेपछि प्रायः सन्तोष लिएर बस्छन् । तर केही कलाकार यस क्षेत्रको इतिहास, वर्तमान र भविष्यका बारेमा पनि गम्भीर भएर गम्छन् । नेपाली सङ्गीतको पहिचान र स्तरीकरणबारे चिन्तित हुन्छन् । अझ थप केही गर्नु पर्ने दायित्व बोधले थिचेको महसुस गर्छन् । त्यसैले यस क्षेत्रका विविध पक्षबारे चासो राख्छन् । यस्तो चिन्ता र चासोलाई सार्वजनिक वृत्तमा छलफलको विषय बनाउँछन् । आममानिसँग सङ्गीतका माध्यमबाट मात्र नभइ विचार समेत पोखेर अन्तक्र्रिया गर्छन् । सर्जक आभास यस्तै एक कलाकार हुन् जसलाई गीत–सङ्गीत रचेर मात्र चित्त बुझ्दैन । उनी यस क्षेत्रको विकासका लागि छलफल र विमर्श पनि उत्तिकै जरुरी भएको ठान्छन् । छलफलमा सहभागी हुन्छन् । आफ्ना मत दिन्छन् र अरूका लिन्छन् पनि ।
आज यिनै सर्जकले मार्टिन चौतारीमा आफ्नो सङ्गीत यात्राको नालीबेली सुनाए । यस क्षेत्रका सबल र दुर्वल पक्षबारे चर्चा गरे (यसबारेमा छुट्टै चर्चा गरौँला) । तर दुर्भाग्य उनको भोगाइ र बुझाइबारे सुन्ने सहभागीहरूमा सङ्गीत क्षेत्रमै लागेका एकजना मात्र थिए । उनी थिए, नेपाल लोकबाजा संग्राहलयका रामप्रसाद कँडेल । उनीबाहेक अन्य क्षेत्रका सहभागीहरूको संख्या पनि सन्तोषजनक थिएन ।
छलफलमा सहभागीहरूको संख्या कमबेस हुनु सामान्य कुरा हो । वक्ताको व्यक्तित्व र लोकप्रियता, विषयवस्तु र कहिलेकाहीँ शीर्षकले समेत सहभागी घटबढ गराउँछ । आजको छलफलमा उपस्थिति कम हुनुका धेरै कारणहरू होलान् । काठमाडौँको ऐतिहासिक जाडो । कार्यक्रममा आउन चाहनेहरूका निजी बाध्यता । मार्टिन चौतारीकै सूचना सम्प्रेषणको पनि आफ्नै सीमा होला । तथापि, अन्य छलफलहरूमा हुने उपस्थितिसँग दाँज्दा यस्ता कारणले मात्र चित्त बुझाउन सकिन । यसरी थोरै मान्छेमात्र सहभागी हुनुका केही खास कारणहरू छन् जस्तो लाग्छ । विगतमा सङ्गीत क्षेत्र वा सङ्गीतकै विषयमा सहभागीहरू नाम र अनुहार सम्झँदा के भन्न सकिन्छ भने आफ्नो क्षेत्रबारे हुने छलफलमा सङ्गीतमा लागेका मान्छेहरूको रुचि कम छ । अरु त अरु मिडियाले पनि यस्ता कार्यक्रममा भएका बहसलाई ठाउँ दिँदैन ।
आइटम गीतको बजार तातेको यो मौसममा आभासजस्ता पृथक धार समातेका कलाकारको चिसा गफमा थोरैको मात्र रुचि हुनु स्वाभाविक हो । तैपनि लागेको थियो, नेपाली सङ्गीत क्षेत्रमा तीन दशकभन्दा बढी बिताएका, आधा दर्जन क्यासेट निकालिसकेका, अम्बर गुरुङ, फत्तेमानदेखि नेपथ्यसम्मका पुस्तासँग काम गरिसकेका उनको साङ्गीतिक यात्राबारे कम्तीमा केही गायक, सङ्गीतकार र गीतकार त पक्कै भेला होलान् । नेपाल र दार्जिलिङ भेगका दर्जनौँ कलाकारलाई नेपालयको पलेटीमा आसन बाध्ने मेसो मिलाएका आभासको प्रस्तुतिमा भएको न्युन सहभागीताले यो क्षेत्र बहस र छलफलबाट टाढा रहन रुचाउने क्षेत्र हो कि भन्ने भान भइरहेको छ ।
छलफल संस्कृतिलाई यसरी नै आत्मसात नगरीरहने हो भने हाम्रो सङ्गीत मनोरञ्जनभन्दा माथि उक्लिने दिन अझै धेरै टाढा पो हो कि !
।। प्रभाकर गौतम ।।
आज यिनै सर्जकले मार्टिन चौतारीमा आफ्नो सङ्गीत यात्राको नालीबेली सुनाए । यस क्षेत्रका सबल र दुर्वल पक्षबारे चर्चा गरे (यसबारेमा छुट्टै चर्चा गरौँला) । तर दुर्भाग्य उनको भोगाइ र बुझाइबारे सुन्ने सहभागीहरूमा सङ्गीत क्षेत्रमै लागेका एकजना मात्र थिए । उनी थिए, नेपाल लोकबाजा संग्राहलयका रामप्रसाद कँडेल । उनीबाहेक अन्य क्षेत्रका सहभागीहरूको संख्या पनि सन्तोषजनक थिएन ।
छलफलमा सहभागीहरूको संख्या कमबेस हुनु सामान्य कुरा हो । वक्ताको व्यक्तित्व र लोकप्रियता, विषयवस्तु र कहिलेकाहीँ शीर्षकले समेत सहभागी घटबढ गराउँछ । आजको छलफलमा उपस्थिति कम हुनुका धेरै कारणहरू होलान् । काठमाडौँको ऐतिहासिक जाडो । कार्यक्रममा आउन चाहनेहरूका निजी बाध्यता । मार्टिन चौतारीकै सूचना सम्प्रेषणको पनि आफ्नै सीमा होला । तथापि, अन्य छलफलहरूमा हुने उपस्थितिसँग दाँज्दा यस्ता कारणले मात्र चित्त बुझाउन सकिन । यसरी थोरै मान्छेमात्र सहभागी हुनुका केही खास कारणहरू छन् जस्तो लाग्छ । विगतमा सङ्गीत क्षेत्र वा सङ्गीतकै विषयमा सहभागीहरू नाम र अनुहार सम्झँदा के भन्न सकिन्छ भने आफ्नो क्षेत्रबारे हुने छलफलमा सङ्गीतमा लागेका मान्छेहरूको रुचि कम छ । अरु त अरु मिडियाले पनि यस्ता कार्यक्रममा भएका बहसलाई ठाउँ दिँदैन ।
आइटम गीतको बजार तातेको यो मौसममा आभासजस्ता पृथक धार समातेका कलाकारको चिसा गफमा थोरैको मात्र रुचि हुनु स्वाभाविक हो । तैपनि लागेको थियो, नेपाली सङ्गीत क्षेत्रमा तीन दशकभन्दा बढी बिताएका, आधा दर्जन क्यासेट निकालिसकेका, अम्बर गुरुङ, फत्तेमानदेखि नेपथ्यसम्मका पुस्तासँग काम गरिसकेका उनको साङ्गीतिक यात्राबारे कम्तीमा केही गायक, सङ्गीतकार र गीतकार त पक्कै भेला होलान् । नेपाल र दार्जिलिङ भेगका दर्जनौँ कलाकारलाई नेपालयको पलेटीमा आसन बाध्ने मेसो मिलाएका आभासको प्रस्तुतिमा भएको न्युन सहभागीताले यो क्षेत्र बहस र छलफलबाट टाढा रहन रुचाउने क्षेत्र हो कि भन्ने भान भइरहेको छ ।
छलफल संस्कृतिलाई यसरी नै आत्मसात नगरीरहने हो भने हाम्रो सङ्गीत मनोरञ्जनभन्दा माथि उक्लिने दिन अझै धेरै टाढा पो हो कि !
 |
| मार्टिन चौतारीमा आभास |
No comments:
Post a Comment